Zapraszamy na zwiedzanie ekspozycji Mauzoleum Walki i Męczeństwa oraz spacer historyczny po terenie dawnej niemieckiej dzielnicy policyjnej.

Mimo, że ten rejon był mocno obsadzony przez niemieckie siły porządkowe, III Kompania Wydzielona („Agat”, „Pegaz”) przeprowadziła akcje likwidacyjne funkcjonariuszy niemieckiego aparatu terroru. W czasie spaceru Uczestnicy poznają historię powstania Kompanii Wydzielonej oraz przebieg specjalnych akcji bojowych „Bürkl” , „Weffels”, „Stamm” oraz „Milke”. Uczestnicy spaceru dokładnie poznają przebieg akcji bojowej, której celem była likwidacja kata Warszawy, Franza Kutschery.

Zapisy: szucha@muzn.pl

ALEJA SZUCHA

Aleja Szucha to miejsce szczególne dla mieszkańców Warszawy, związane z pamięcią o bestialstwie oprawców z gestapo i cierpieniach katowanych. Już w pierwszych dniach okupacji al. Szucha i pobliskie ulice przekształcono w dzielnicę policyjną, a monumentalny gmach Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego pod numerem 25 (obecnie Ministerstwo Edukacji i Nauki) zamieniono na siedzibę niemieckiej Policji Bezpieczeństwa.

Polityka terroru

Od początku okupacji zastosowano w Polsce na niespotykaną dotychczas skalę politykę terroru i represji wobec całego społeczeństwa, szczególnie wobec polskich elit intelektualnych i politycznych. Jej ostatecznym celem było wyniszczenie narodu. Tę politykę w ramach wojny totalnej realizowano przede wszystkim poprzez działania rozbudowanego aparatu policji politycznej. 1 października 1939 r. o godz. 6.30 gmach przy al. J.Ch. Szucha 25 zajęła IV Grupa Operacyjna Policji Bezpieczeństwa (Einsatzgruppe IV), dowodzona przez SS-Brigadeführera Lothara Beutla. Po ustanowieniu niemieckiej administracji cywilnej, pod koniec października grupa została przekształcona w Urząd Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego (Der Kommandeur Sicherheitspolizei und des SD für den Distrikt Warschau). Parter zajmowała administracja, a trzy pierwsze piętra największy z wydziałów – gestapo (Tajna Policja Państwowa Geheime Staatspolizei, Gestapo), którego zadaniem była walka z polskim podziemiem i wszelkimi prze- jawami niezależnej działalności narodu polskiego, jego inwigilacja, infiltracja oraz zwalczanie szpiegostwa. Na trzecim piętrze swoją siedzibę miała też Służba Bezpieczeństwa (Sicherheitsdienst, SD), której jednym z głównych zadań była ochrona ludności niemieckiej na terenie Generalnego Gubernatorstwa.

Areszt domowy

Przyziemie, w którym obecnie znajduje się Mauzoleum Walki i Męczeństwa, przebudowano na „areszt domowy” (Hausgefängnis). Mieściły się tu cztery cele zbiorowe bez drzwi zamykane potężnymi kratami, nazywane przez więźniów tramwajami, pokój podoficera dyżurnego aresztu, a w miejscu dawnego magazynu czasopism ministerstwa – dziesięć cel pojedynczych, izolatek. Gestapo prowadziło tu śledztwa wobec osób podejrzanych o działalność w podziemiu lub inne przestępstwa polityczne.

Od 1940 r. na przesłuchania przywożono tu niemal wszystkich więźniów politycznych z terenu Warszawy. Było to miejsce kaźni tysięcy Polaków, Żydów oraz przedstawicieli innych narodowości, ludzi z wielu środowisk, o różnych orientacjach światopoglądowych, politycznych. Łączyło ich traumatyczne oczekiwanie w celach zbiorowych na śledztwo i tortury oraz trwający tygodniami pobyt w izolatkach, przerywany niekończącymi się przesłuchaniami. Łączyły ich cierpienia w czasie śledztwa, gdzie brutalne bicie było normą. Spotykał ich też często ten sam los – śmierć, którą kończyło się przesłuchanie. Aresztowanych z reguły osadzano na Pawia- ku, a na przesłuchania w al. Szucha przywożono nieraz po wielu dniach, a nawet tygodniach od zatrzymania. Podczas przesłuchań bito pałką, pejczem, sprężyną, wyrywano paznokcie, duszono zepsutą maską przeciwgazową, wieszano za wykręcone do tyłu ręce (tzw. słupek) lub głową w dół, podtapiano, wlewając litrami wodę przez nos do płuc, szczuto specjalnie tresowanymi psami, miażdżono obcęgami palce, uszkadza- no gałki oczne, rażono prądem (uwięziony stawał na płytce podłączonej do prądu), przypalano gorącym żelazem…

Niemiecka dzielnica policyjna

Wokół al. Szucha utworzono niemiecką dzielnicę policyjną. W sąsiadującym z Urzędem Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa gmachu przy Szucha 23 (obecnie Ministerstwo Spraw Zagranicznych) zorganizowano Komendę Policji Porządkowej Dystryktu Warszawskiego (Ordnungspolizei, Orpo) i podległe jej: Komendę Policji Ochronnej Dystryktu Warszawskiego (Schutzpolizei), dowództwo pułku policji SS (SS-Polizei-Regiment-Warschau, od lipca 1942 SS-Polizei-Regiment 22) oraz Komendę Żandarmerii Dystryktu Warszawskiego (Gendarmerie). W skład dzielnicy policyjnej wchodziły też: siedziba dowódcy SS i policji na dystrykt warszawski w Pałacyku Leszczyńskich (zwany też willą Gawrońskich) przy Al. Ujazdowskich 23, Dyrekcja Policji Kryminalnej w Warszawie przy Al. Ujazdowskich 9a, biura Policji Kryminalnej przy ul. Koszykowej 7/9 (róg Al. Ujazdowskich) i tzw. Wychowawczy Obóz Pracy Policji Bezpieczeństwa przy ul. Litewskiej 14 (budynek przedwojennego domu dziecka im. Baumanów). W al. Szucha stacjonowali strażnicy z Pawiaka, a w pobliżu pl. Na Rozdrożu mieściło się kasyno gry.

W czasie Powstania Warszawskiego

W czasie Powstania Warszawskiego budynek przy al. Szucha 25 pełnił funkcję punktu zbornego dla ludności z kontrolowanych przez Niemców południowych dzielnic Warszawy. Ludzi stłaczano w celach, korytarzach i na podwórzu gmachu. Zatrzymani nie byli nigdzie rejestrowani. Wielu zamordowano na podwórzu tego budynku oraz na podwórzu zburzonego w 1939 r. południowego skrzydła gmachu Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (obecnie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów) i przyległych posesjach, a ciała spalono. Część z uwięzionych posłużyła jako żywe tarcze dla szturmujących powstańcze barykady oddziałów hitlerowskich.

Wkrótce po zakończeniu wojny postanowiono upamiętnić to miejsce. Uchwała Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 25 lipca 1946 r. stanowiła, że dawny areszt gestapo w al. Szucha 25 ma być zachowany w stanie nienaruszonym jako miejsce upamiętnienia martyrologii Polaków.

Rajd Muzeum Niepodległości w ramach EDD 2019 pod hasłem „Polskie-sploty”