W niedzielę 10 września w godz. 15.00 – 17.00 zapraszamy do zwiedzania z przewodnikiem cmentarza żydowskiego w Oleśnie.

W 1814 r. założono poza miastem cmentarz – kirkut przy obecnej ul. Młyńskiej w rejonie nazywanym onegdaj „Żydowską Szwajcarią” ze względu na jego położenie w malowniczym zakątku miasta, w dolinie Młynówki. Obszar cmentarza w Oleśnie położonego na  wysokości 235 x 238 m.n.p.m. to  prostokąt o wymiarach 72 m x 39 m. Otoczony został  kamiennym ogrodzeniem, a jego  fragmenty zachowały się do dzisiaj.  Dotychczas zmarłych innych wyznań i religii grzebano na cmentarzu wokół kościółka pw. Ciała Chrystusowego.

W okresie największego rozkwitu wyznaniowej gminy żydowskiej w Oleśnie, w 1868 r., na kirkucie postawiono kaplicę przedpogrzebową -„Bet taharę” czyli „dom oczyszczenia”, a także rozebrano pierwotny  kamienny mur zastąpiwszy go ceglanym. Zachowana do dzisiaj tahara z czerwonej cegły zwieńczona oknem z motywem gwiazdy Dawida, obecnie pusta z jedna kamienną misą służącą do ablucji-rytualnego oczyszczenia, niegdyś była miejscem obmywania zwłok, które trzeba było jak najszybciej pochować. Do lat 60 tych XX w. znajdował się w niej jeszcze stół rytualny na którym kładziono zwłoki.

Oleski cmentarz na co dzień zamknięty to  milczący relikt dawnej kultury. Kirkut  w Oleśnie posiada wszystkie  cechy, niezbędne do godnego pochówku:  oddalenie od miasta, dom oczyszczenia-taharę, ogrodzenie, bractwo pogrzebowe, o którym wspomina dokument spisany w 1931 r. przez kantora Eryka Lewina, a umieszczony w wieży oleskiego ratusza. W tej osobliwej oleskiej  nekropolii, spotkać można najczęściej macewy w postaci pionowego nagrobka z piaskowca, granitu czy marmuru. Niektóre były polichromowane. Nie występowały tutaj macewy   żeliwne jak np. w pobliskich Krzepicach, czy ohele – bielone niewielkie budynki, kryjące szczątki zasłużonych cadyków czy charyzmatycznych przywódców chasydów- ten nurt w judaizmie był charakterystyczny dla ziem polskich.  Macewy- owe stele, płyty nagrobne nawiązują swoim wyglądem do bramy symbolizującej przejście z życia ziemskiego do krainy zmarłych. Na macewach dawnych oleskich Żydów znajdują się symbole: dłoni złączonych w geście błogosławieństwa, dzbana, załamanej palmy, uskrzydlonej klepsydry, wieńców, liści palmowych i motywów kwiatowych. Zachowało się ponad 200 macew – nagrobków uratowanych przed dewastacją i wywozem, choć do końca 1944 r. nie brakowało na nim ani jednej macewy. Najstarszy nagrobek pochodzi z 1824 roku- na podstawie  Pamiątki i zabytki kultury Żydowskiej w Polsce Przemysława Burcharda. Można się spotkać także z datą 1821. Karta cmentarza Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wskazuje na macewę Berty Breslauer, ur. w 1792 r., a zmarłej w 1862 r. Większość macew pochodzi z II poł. XIX w., reszta z I poł. XX w. Na starszych nagrobkach (cmentarz funkcjonował od 1814 r.) napisy wykute były w języku hebrajskim, na macewach z końca XIX w. i z początku XX w. inskrypcje były w języku hebrajskim i niemieckim, bądź  tylko w j. niemieckim. Napisy te, jedne wyraźne, inne zatarte, nieczytelne, często zarośnięte glonami lub zielonym mchem to wszystko, co po Nich pozostało.

Wstęp wolny. Serdecznie zapraszamy!

Organizator:

Oleskie Muzeum Regionalne w Oleśnie

46-300 Olesno, ul. Jaronia 7, tel. 34 3582438