Wielkanocne bębnienie to ważny zwyczaj dla mieszkańców zarówno Janowca, ale również Iłży, Iwanisk, Wielopola Skrzyńskiego i Zakrzówka. Tej tradycji będzie poświęcone spotkanie w Janowcu stanowiące jednocześnie Inaugurację Wojewódzką EDD.

W Wielką Sobotę w Janowcu odbywa się, od setek lat, nocny przemarsz miasteczkowymi uliczkami z bębnem. Bębniarze zaczynają głośne bębnienie od cmentarza, by uhonorować duchy przodków. Wędrują kolejno od domu do domu, by każde mieszkanie obębnić, zwiastując przyszłe Zmartwychwstanie, a przy okazji nieść pomyślność dla domowników. Nieprzyjęcie bębniarzy pod swój dach przynosi nieszczęście, a nawet można spodziewać się psikusa – na przykład w postaci zdjętej bramy i zostawionej gdzieś kilka ulic dalej.

Tradycja ta jest praktykowana od niepamiętnych czasów i nikt z mieszkańców Janowca nie wie, kiedy się dokładnie zaczęła oraz jaką w dalekiej przeszłości miała symbolikę. Przed II wojną światową w Janowcu były dwa bębny pokryte skórą. Rozdzielano się wtedy od kościoła na dwie grupy by jedna poszła w stronę cmentarza, druga Wisły – spotykając się na końcu pod kościołem na rezurekcji. Dziś wędruje jedna grupa.

W przekazie ludowym funkcjonuje opis, że już w XVI wieku używano bębnów, gdy właścicielami zamku w Janowcu (dawniej Serokomli) był ród Firlejów herbu Lewart. Ich dźwięk wykorzystywano do przekazywania informacji, zawiadamiania o czymś lub podkreślania wagi różnych uroczystości. Bębny mieli przywieść tu Tatarzy, którzy zostali jeńcami wojennymi Firlejów podczas wojen na wschodzie.

Trudnym jest też datowanie tradycji z wieku samego instrumentu, ponieważ oryginalne kotły i bębny uległy zniszczeniu w 1914 r. Bębny używane po I wojnie światowej również spłonęły podczas ostrzału artyleryjskiego w 1944 roku. Obecnie używany instrument pochodzi z okolic Jawora z miejscowości Męcinka, skąd przywiózł go nieżyjący już dzisiaj mieszkaniec Janowca – Bolesław Stanio.

Wiele mieszkańców Janowca, nawet tych którzy zapuścili korzenie już gdzieś daleko, najchętniej wracają na święta wiosenne właśnie tutaj – twierdząc, że nigdzie indziej tak pięknie się ich nie obchodzi.

Podobnie celebruje się święto zmartwychwstania w Iwaniskach (świętokrzyskie) i Iłży (mazowieckie), Zakrzówku (lubelskie) oraz Wielopolu Skrzyńskim (podkarpackie). Depozytariusze niematerialnego dziedzictwa z tych ośrodków spotkają się po raz pierwszy by wymienić się wiedzą na temat tradycji bębnienia. Spotkanie będzie też próbą przedyskutowania problematyki wpisu tradycji bębnienia wielkanocnego na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Spotkanie jest jednocześnie Inauguracją 30. edycji Europejskich Dni Dziedzictwa 2022 w województwie lubelskim, która przebiega pod hasłem „Połączeni dziedzictwem”.

RAMOWY PROGRAM WYDARZENIA (miejsce: Sala Biała – Dom Północny| Zamek w Janowcu)

10:00 – Uroczysta inauguracja EDD w województwie lubelskim

10:30 – Wystąpienie dotyczące działań podejmowanych przez NID w zakresie dziedzictwa niematerialnego i tworzenia Krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz Krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego

(Anna Sikora-Terlecka, Narodowy Instytut Dziedzictwa – Koordynator regionalny ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego)

11:00 – Zwiedzanie Zamku i skansenu z zespołem zabudowy dworskiej z terenu Lubelszczyzny

12:30– Tradycja bębna Wielkanocnego jako niematerialne dziedzictwo kulturowe
Spotkanie depozytariuszy niematerialnego dziedzictwa kulturowego kultywujących tradycję wielkanocnego bębnienia. Wystąpienia:
12:35 | Barabaniarze z Iłży
12:55 | Bębniarze z Wielopola Skrzyńskiego
13:15 | Tarabaniarze z Iwanisk
13:35 | Tarabaniarze z Zakrzówka
13:55| Bębniarze z Czermna
14:15 | Bębniarze z Janowca nad Wisłą

14:35 –Prezentacja tradycji bębniarskich na dziedzińcu zamkowym

15:30 – Pasterstwo – zapomniane dziedzictwo

(Prof. dr hab. Andrzej Junkuszew , Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie)

Specjalne wystąpienie inicjujące powrót do tradycji wypasu owiec przy zamku w Janowcu, realizowanego partnersko przez Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym oraz Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie.

10:00 – 17:00 – „Spotkanie z dawnym drukiem i grafiką drzeworytową”

Prezentacja Pracowni badań i edukacji historycznej Tadeusza Grajpla (Galeria w Bramie)

To wydarzenie będzie prawdziwym świętem niematerialnego dziedzictwa. Będzie można dowiedzieć się wielu ciekawostek nie tylko o samej janowieckiej tradycji bębnienia wielkanocnego, ale także skonfrontować ten obrzęd z podobnymi zwyczajami w Polsce. Janowiec jest też miejscem, gdzie kultywowane, a nawet wskrzeszane są inne niematerialne tradycje, o czym tego dnia będzie mowa. Wydarzenie będzie również doskonałą okazją do spotkania osób i środowisk z Lubelszczyzny, które są depozytariuszami rozmaitych zwyczajów w całym swym bogactwie i różnorodności – niezależnie od tego czy są wpisani na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, planują takie starania lub nie.