Wykład wygłoszony w związku z obchodzoną w tym roku w Polsce 160 rocznicą Powstania Styczniowego, w kontekście wystawy „Patriotki”, poświęconej udziałowi kobiet polskich w przygotowaniu i przebiegu Powstania Styczniowego.

Od końca lat czterdziestych XIX w. trwały przygotowania polskiego społeczeństwa do kolejnej irredenty. Do działań organizujących polskie społeczeństwo w trzech zaborach do powstania, masowo włączyły się polskie kobiety z różnych stanów: mieszczki, ziemianki, arystokratki, budując jednocześnie szeroko pojęte zaplecze przyszłej walki zbrojnej. Działania Polek odbywały się na wielu polach: upowszechnienia oświaty, zwłaszcza wśród włościan, uświadomienia narodowego, kultywowania tradycji, religii, historii i języka; bezpośredniego uczestnictwa w przygotowaniach i samym powstaniu – jako kurierki, łączniczki, organizatorki przerzutów ludzi i broni, sanitariuszki, aprowizatorki. Polskie kobiety organizowały poprzedzające Powstanie Styczniowe manifestacje w trzech zaborach. Jako protest polityczny za represje caratu, w związku z ogłoszoną żałobą narodową (po krwawym stłumieniu manifestacji warszawskich). Polki w trzech zaborach nosiły ostentacyjnie czarne suknie i czarną, dużą, rzucającą się w oczy biżuterię żałobną wykonaną z tanich materiałów – łańcuchy, bransolety w formie kajdan, brosze z symbolami patriotycznymi. Organizacje kobiece powstawały samorzutnie, łączyła je jednak wspólnota celu – odzyskanie niepodległości.