Jednym z najbardziej frapujących elementów topografii Łysej Góry jest tajemniczy wał usypany z kamienia, przykryty darnią, dziś w dużej części porośnięty drzewami i krzewami. Złożony z kilku rozłącznych odcinków, otacza wydłużonym i stosunkowo wąskim owalem obydwie kulminacje góry. Szczególnie imponująca jest najlepiej zachowana wschodnia część tej długiej struktury, w obrębie której wał wznosi się do wysokości prawie trzech metrów. Skrajnie wschodni odcinek wału przecinają dzisiaj cztery przejścia; dwoma z nich, co najmniej od późnego średniowiecza, przechodziły drogi od strony Nowej Słupi, nazwane w okresie nowożytnym Królewską (z tak zwanymi schodami Jagiełły, które są w rzeczywistości późno nowożytnym utwardzeniem szlaku) oraz Zieloną (droga towarowa, którą można było wjechać na szczyt Łyśca wozami transportowymi). Trzecie przejście wiedzie w kierunku polany Bielnik (Jałowa Łąka) na północnym stoku góry. Pomiędzy drogami Królewską i Zieloną istnieje w wale czwarte przejście, nie związane obecnie z żadnym szlakiem; tutaj właśnie w okresie przedbenedyktyńskim miała się znajdować jedyna „brama” do wnętrza przestrzeni otoczonej wałem. Wał łysogórski zachował się w trzech niestykających się wzajemnie fragmentach, po wschodniej i zachodniej stronie klasztoru. Lepiej zachowany jest wschodni jego fragment o długości około 813 m; fragmenty części zachodniej mają łączną długość około 500 m. Pierwotną wysokość wału obliczano na dwa i pół do trzech metrów, a kubaturę kamienia użytego do jego usypania – na około 32 000 m³…

dr Czesław Hadamik

(więcej o kamiennym obwałowaniu i innych tajemnicach Łysej Góry, w książce Czesława Hadamika Książę innych gór, Kielce 2015)