fbpx

Historia Europejskich Dni Dziedzictwa w Polsce

Europejskie Dni Dziedzictwa to doroczne święto zabytków i kultury, w którym uczestniczą instytucje oraz społeczne organizacje edukacyjne i kulturalne z całej Polski. Przez dwa weekendy września we wszystkich województwach można wziąć udział w setkach wydarzeń promujących lokalne dziedzictwo kulturowe. Wydarzenia EDD wpisują się w hasło przewodnie, które rekomendowane jest przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, a ustanawiane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Tegoroczną, 30. edycję obchodzimy pod hasłem „Połączeni dziedzictwem”. Narodowy Instytut Dziedzictwa jest ogólnopolskim koordynatorem akcji.

 

Europejskie Dni Dziedzictwa to wspólna inicjatywa Rady Europy i Unii Europejskiej ustanowiona w 1991 r. Idea EDD narodziła się 3 października 1985 r. w Granadzie podczas II Konferencji Rady Europy. Francuski minister kultury zaproponował wtedy rozszerzenie na cały kontynent zainicjowanych we Francji rok wcześniej Dni Otwartych Zabytków, podczas których po raz pierwszy wszyscy mogli bezpłatnie odwiedzić obiekty zwykle zamknięte dla zwiedzających. Przez kolejne lata inicjatywa ta cieszyła się dużym zainteresowaniem i poparciem społecznym. Dlatego w 1991 roku Rada Europy zdecydowała się ustanowić Europejskie Dni Dziedzictwa. Obecnie w EDD biorą udział wszystkie państwa członkowskie Rady Europy.

 

Pierwsza edycja Europejskich Dni Dziedzictwa w Polsce odbyła się w 1993 r. i od tego czasu popularność tego największego w Europie projektu edukacyjno-kulturalnego nie słabnie. Od prawie 30 lat na terenie całej Polski odbywają się wydarzenia specjalne, imprezy plenerowe, koncerty czy wystawy, a właściciele zabytków udostępniają szerokiej publiczności miejsca na co dzień niedostępne.

 

Polska po raz pierwszy zorganizowała EDD w 1993 r. – jako jedno z 11 państw biorących wówczas udział w inicjatywie. Organizowaniem Dni zajęły się ówczesne Regionalne Ośrodki Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, które współdziałały z wojewódzkimi konserwatorami zabytków i władzami samorządowymi. Generalny Konserwator Zabytków współfinansował realizację najlepszych programów wybranych w konkursie MKiDN. Edycje na przełomie XX i XXI w.  wyróżniały się tym, że były prowadzone w ramach kampanii Rady Europy „Europa  wspólne dziedzictwo”. To hasło miało zbliżyć 47 państw, które wtedy brały udział w obchodach; miało rozbudzić poczucie jedności sztuki i kultury europejskiej, akcentując bogactwo różnorodności kultur i tradycji narodowych, a także mniejszości narodowych, regionalnych i lokalnych. W tym czasie EDD odbywało się tylko w trzeci weekend września.

 

Swoistym przełomem w organizacji polskiej edycji EDD był 2007 r., kiedy koordynację narodową przejął ówczesny Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, obecnie Narodowy Instytut Dziedzictwa. Wtedy po raz pierwszy zaproponowano wspólny temat przewodni dla całego kraju z założeniem, że hasło powinno umożliwić organizację atrakcyjnych wydarzeń we wszystkich miejscach w Polsce, bez względu na historię czy spuściznę kulturową regionu. Wydarzenia odbywały się w drugi i trzeci weekend września, a do organizacji EDD dołączyły organizacje pozarządowe. Szeroko też popularyzowano to święto w mediach.

 

Europejskie Dni Dziedzictwa organizowano pod takimi hasłami jak: kamienie milowe, od pomysłu do przemysłu, krajobraz dziedzictwa – dziedzictwo krajobrazu, polski splot, nie od razu Polskę zbudowano, smaki dziedzictwa, dziedzictwo – źródło tożsamości, tajemnice codzienności czy połączeni dziedzictwem, które będzie mottem na 2022 r. i jubileuszową 30. edycję EDD.

 

Wyróżnikiem EDD w Polsce jest nie tylko zwiedzanie mało dostępnych zabytków, ale przede wszystkim pogram edukacyjny – prelekcje, gry, konkursy, wystawy, wycieczki kulturowe, spacery tematyczne, które przybliżają lokalnym społecznościom historię ich ziem. Kluczem do skutecznego zachowania dziedzictwa jest zaangażowanie miejscowej społeczności w opiekę nad nim. EDD są ku temu doskonałą okazją – stwarzają możliwość odkrywania okolicznych zabytków, poznania historii i niematerialnych wartości własnego regionu.

 

EDD zaangażowanych jest około 500 organizatorów, którzy corocznie organizują średnio 1000 wydarzeń. W imprezach bierze udział od 200 000 do 300 000 osób.

 

Europejskie Dni Dziedzictwa na poziomie krajowym koordynuje Narodowy Instytut Dziedzictwa. W regionach pracuje 16 koordynatorów regionalnych,  którzy powierzone zadania wykonują z ramienia NID, urzędów marszałkowskich, muzeów czy instytucji pozarządowych.

Projekt finansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.