Przed nami EDD 2020, których hasło przewodnie brzmi „Moja Droga”. Otwiera ono na niezliczoną ilość zagadnień, które w ramach organizowanych wydarzeń możemy poruszyć, by przybliżyć odbiorcom lokalne dziedzictwo. Droga to podróż, trasa, ulica, dukt, szlak, ale droga to też dzieje i historia. To droga do domu, do wolności, do samodzielności, do dorosłości. To także osoba – droga, miła, ukochana.

Nie wszystkim jest nam teraz w głowie planowanie wydarzeń, które mają odbyć się wczesną jesienią. Od kilku tygodni mierzymy się z wyzwaniem, które – być może – nie opuści nas aż do września i będzie miało wpływ także na organizację EDD 2020. Koronawirus może utrudnić lub wręcz uniemożliwić organizację większych wydarzeń. Jak więc w warunkach takiej niepewności (bo nic nie jest pewne i przesądzone) zaplanować wydarzenia, które będą w ciekawy sposób przybliżać dziedzictwo pod hasłem „Moja Droga”?

Niezależnie od tego, czy stan izolacji będzie trwał, czy nie, warto wykorzystać okazję, jaką są EDD, by zrealizować działania, które pozwolą ludziom zbudować własne relacje z dziedzictwem. Niezależnie od formy, którą wybierzemy – czy będzie to działanie off-line, w ramach którego zorganizujemy spacer z przewodnikiem lub grę miejską, czy może on-line i na przykład wirtualne zwiedzanie – warto w tym celu wykorzystać metodę interpretacji dziedzictwa. Jest to sposób pracy, który pozwala rozumieć dziedzictwo, poprzez rozumienie – docenić, a poprzez docenienie – chronić, jak mówił o tej metodzie Freeman Tilden.

„Interpretacja nie sprowadza się do przygotowania tabliczki z informacją. Interpretacja powoduje, że oglądane przedmioty umożliwiają czerpanie przyjemności z oglądania” – powiedział podczas wykładu w Krakowie Thorsten Ludwig, jeden z głównych europejskich interpretatorów dziedzictwa. To coś więcej niż przekonanie, że dziedzictwo stanie się piękne, wielkie i wyjątkowe tylko dlatego, że tak o nim powiemy lub napiszemy. Dziedzictwo staje się piękne, wielkie i wyjątkowe wtedy, gdy staje się dla kogoś ważne. Słownik Języka Polskiego tłumaczy interpretację jako objaśnianie. To coś więcej niż nauczanie. Objaśnianie pozwala zrozumieć, a rozumienie daje motywację do podjęcia wysiłku dbania o dziedzictwo.

Jak to zrobić? Jak sprawić, by mały kościół na warmińskiej wsi, murowany stuletni dom na Pomorzu czy powojenny cmentarz w Beskidzie Niskim stały się dla odwiedzających ważne? Jak podtrzymywać i przekazywać praktyki związane na przykład z ziołolecznictwem, rzemiosłem czy tradycyjnymi praktykami religijnymi, jak sypanie kwietnych dywanów na procesje Bożego Ciała?

Tilden zaproponował sześć zasad pozwalających na stworzenie odpowiednich warunków do interpretowania dziedzictwa:

1. Prezentując dziedzictwo, warto odnosić się do osobistych doświadczeń odbiorców i odbiorczyń.
2. Warto tworzyć preteksty do namysłu i samodzielnego odkrywania. Nie trzeba wszystkiego podawać wprost.
3. Interpretacja oznacza samodzielne poszukiwania, wymaga spojrzenia na zjawiska z różnych perspektyw. Nie służy jej narzucenie jednego słusznego sposobu myślenia. Przeciwnie – jest polifoniczna, czyli wielogłosowa.
4. Interpretacja jest interdyscyplinarna – można czerpać nie tylko z historii czy historii sztuki, ale także etnografii, geografii, geomorfologii, biologii czy ekonomii.
5. Stąd już blisko do koncepcji o złożoności zjawisk i życia człowieka. Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze jest związane z życiem człowieka jako całością i w ten sposób warto o nim mówić.
6. Należy pamiętać o różnych potrzebach i kompetencjach naszych odbiorców i odbiorczyń, w tym młodszych dzieci, których wiedza, doświadczenia i wrażliwość, ale też umiejętności manualne są inne niż młodzieży czy dorosłych.

Dobra interpretacja jest jednak możliwa przede wszystkim dzięki pasji, ciekawości i otwartości. Trzeba odwołać się do tych cech odbiorców, by zaciekawić ich tym, do czego chcemy ich zaprosić. Z kolei bez otwartości na innych po stronie organizatorów – w tym na potrzeby i zainteresowania odbiorców – trudno znaleźć takie historie, formy działania czy język, które będą przemawiać zrozumiale i angażująco.

W najbliższym czasie będziemy prezentować kolejne zagadnienia, których uwzględnienie pomoże przygotować działania interpretacyjne wokół naszego lokalnego dziedzictwa – niezależnie od tego, czy składają się na nie zabytki, wydarzenia, postacie, historie czy praktyki kulturowe, i niezależnie od tego, czy czas epidemii minie, czy też będzie trwał z towarzyszącymi mu wyzwaniami przez kolejne miesiące.

autor: Anna Czyżewska

Dla inspiracji:

Wykład Ludwiga Thorstena: https://www.youtube.com/watch?v=IcQmvWOpacU&feature=emb_title

Publikacja „Rozgryźć dziedzictwo”: https://nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Konkursy/MATERIA%C5%81Y%20EDUKACYJNE/Podrecznik%20dobrych%20praktyk_.pdf

Publikacja „Lokalne muzeum w globalnym świecie”: http://e-sklep.mik.krakow.pl/ebooks/lokalne_muzeum_w_globalnym_swiecie.pdf