Kim byli pierwsi mieszkańcy Mościc? Jak mieszkali, czym się zajmowali i co robili w czasie wolnym od pracy? Podczas spaceru przybliżymy portrety budowniczych, pracowników fabryki i pierwszych mieszkańców przyfabrycznego osiedla. Dotrzemy do najstarszych budynków mieszkalnych i publicznych.

Mościce – wszędzie blisko. Niemal równolegle z budową nowoczesnej fabryki chemicznej (Państwowej Fabryki Związków Azotowych) myślano w Mościcach o przestrzeni mieszkalnej. Początkowo doraźnie – budując szesnaście murowanych domów dla urzędników i wyższej kadry oraz osiemnaście drewnianych baraków dla robotników. Z czasem planowo – przystępując do budowy osiedli mieszkaniowych już w trakcie rozruchu fabryki. Inwestycja państwowa, jaką była budowa fabryki, była tak wyjątkowa i nowatorska, że rozpalała wyobraźnię i budziła niemal fanatyczny entuzjazm jej budowniczych. Pracowano w dzień i w noc.  Fabrykę z willą dyrektora, kasynem, osiedlem dla inżynierów i kadry technicznej, w jej bezpośrednim sąsiedztwie, wybudowano w 2,5 roku, miasto przyfabryczne skąpane w zieleni – w 4 lata.

Z nakazem pracy przy budowie fabryki – pod Tarnów – zjechali wybitni specjaliści, zarówno Polacy jak i obcokrajowcy, ówczesna elita, mająca służyć budowie nowego państwa. Równolegle z kadrą inżynieryjną kilka tysięcy niewykwalifikowanych, pełnych zapału i wiary w lepsze jutro ludzi, przyjechało pracować na budowie. Pochodzili z pobliskich wsi, miasteczek, a także z oddalonego o kilka kilometrów Tarnowa. Przybywali też z dalszych rejonów, z okolic Krosna i Jedlicza, gdzie zakończono budowę rafinerii ropy naftowej. Stamtąd rekrutowano też część przyuczonej kadry technicznej i budowlanej. Co spowodowało, że do budowy fabryki w szczerych polach, zdecydowało się przyjechać  niemal 7 tysięcy ludzi? Jak mocna była wiara i zaufanie społeczne do odważnej wizji polskiego rządu? Przecież początkowo była to jedynie piękna opowieść.

Na budowę pracownicy docierali pieszo, co zamożniejsi na rowerach. Dla dojeżdżających z dalszych stron, uruchomiono specjalnie przystanek kolejowy. Dla kawalerów zbudowano dwa hotele. Przyfabryczne osiedle szybko zmieniło się w wygodną i dobrze skomunikowaną dzielnicę, bo ludzie byli potrzebni do pracy. Dom z ogródkiem i dobre zarobki były silnym magnesem, aby osiedlić się w Mościcach. Teren zostało podzielony ulicami na odrębne strefy – pracy, zamieszkania, usługową i rekreacyjną. Bliskość zamieszkania sprzyjała relacjom społecznym, rekreacji i rozwojowi kultury. Bogate zaplecze socjalne zapewniało wygodne warunki do życia, a bliskość natury – korzystne warunki zdrowotne. Mościce były polskim Eldorado tamtych czasów.

Praca w jednym zakładzie sprzyja integracji i rozkwitowi życia społeczno-kulturalnego. Mieszkańcy skupiają się w chórze zakładowym i orkiestrze dętej, przy kaplicy a niebawem odrębnej parafii (uroczystości  religijne) i licznych sekcjach w klubach sportowych. Mieszkańcy uprawiają przydomowe ogrody kwiatowo-warzywne. Wypoczywają nad Białą. Rozwój Mościc i fabryki przerywa II wojna światowa.

Czapki z głów! To wszystko zakrawa na cud!

_

Spacery poprowadzi Barbara Bułdys – znawczyni i miłośniczka Mościc, kierująca Działem Sztuki w Muzeum Okręgowym w Tarnowie i Dorota Omylska-Bielat – edukatorka społeczna zafascynowana dziedzictwem Mościc, pracująca w Centrum Sztuki Mościce.

Spacer zaplanowany jest na 15 września i będzie przebiegał dwoma trasami. W każdym przypadku punktem wyjścia jest Centrum Sztuki Mościce. Trasy spacerowe poprowadzone będą według architektury modernistycznej i pierwszych nasadzeń.

Spacer 1, godz. 10:00 – 11:30.
Osiedle północne, najstarsza część Mościc: park Kwiatkowskiego i mała architektura, pałacyk Kwiatkowskiego przy ul. Jarzębinowej, wille dyrektorów fabryki, Hellerówka, budynek GK Azoty SA, kasyno, domy dla kawalerów.

Spacer 2, godz. 12:00 – 13:30.
Osiedle „Za Torem”: kościół, przychodnia, szkoła podstawowa, modernistyczny dworzec kolejowy, rzeźba Wilhelma Sasnala, kamień węgielny osiedla i zabudowa szeregowa na ul. Obrońców Lwowa, wille modernistyczne i ogrody przy ul. Norwida i Willowej.